GEMEENSCHAPSWERK DAT LOONT
WERK VERANDERT
Al langer is het duidelijk dat werk qua inhoud en omstandigheden verandert. De WRR heeft de oorzaken in een rapport duidelijk omschreven:
- Nieuwe technologie
- Flexibel werk
- Intensivering van het werk
maken het nodig nieuwe initiatieven te ontwikkelen om de kwaliteit van het werk te behouden en te verbeteren. Want dekking en kwaliteit zijn onmisbaar voor zowel de economie als de sociale samenhang.
BASISBAAN
Een van de WRR aanbevelingen is de creatie van 'basisbanen'. In het kort is een basisbaan een fulltime of parttime baan bedoeld voor die mensen die al lang werkloos zijn en weinig kans maken op de arbeidsmarkt. Zij kunnen tegen het minimumloon, in plaats van een uitkering, een vaste baan krijgen bijvoorbeeld als schoolconciërge, buurthuisbeheerder of ondersteunende kracht in een verpleeghuis. Werk dat anders niet of te weinig gebeurt, of aan vrijwilligers wordt overgelaten.
BURGERBAAN
Naast de basisbaan is er een deeltijd initiatief, de gemeentelijke Burgerbaan. Deze lijkt op de basisbaan maar is anders ingericht. De Burgerbaan staat in principe open voor iedereen, dus niet alleen uitkeringsgerechtigden. Het werk wordt gedaan bij non-profit organisaties zoals Algemeen Nut Beogende Instellingen (ANBI) en Sociaal Belang Behartigende Instellingen (SBBI) naar keuze. Het aantal uren per week bepaalt de burger zelf. De beloning bestaat uit het wettelijk minimum uurloon.
DE BURGERBAAN IS EEN (DEELTIJD) BAAN BIJ DE OVERHEID VOOR HET WETTELIJK MINIMUM UURLOON EN WAARBIJ DE BURGER HET WERK ZELF MAG INVULLEN MET VRIJWILLIGERSWERK BIJ EEN OF MEER ERKENDE ORGANISATIES
HOE WERKT EEN BURGERBAAN?
- De burger gaat een vrijwilligersovereenkomst aan met een erkende organisatie zoals een ANBI of SBBI
- De burger tekent een Burgerbaan contract met de overheid
- De erkende organisatie geeft de door de burger vrijwillig gewerkte uren door aan de overheid en op naam
- De overheid betaalt de burger het wettelijk minimumloon uit voor de doorgegeven gewerkte uren
DE FINANCIËLE KANT
Vrijwilligers zetten zich gemiddeld 4,2 uur per week in. Zou dat een Burgerbaan zijn dan ontvangt de burger ongeveer € 168 per maand. Na aftrek van inkomstenbelasting blijft er € 112 over. Bij besteding van dit bedrag gaat de BTW, ong € 20, ook terug naar de overheid. Een Burgerbaan kost de overheid dus bijna netto € 5,50. Hierbij gaan we er vanuit dat de secundaire arbeidsvoorwaarden voor rekening komen van de maatschappelijke organisatie waarvoor de burger zich inzet.
BURGERBAAN IN DE PRAKTIJK
Claire, AOWer
Claire werkt als gastvrouw vrijwillig in een hospice. Daar verzorgt zij bewoners in hun laatste levensfase. Zij draait elke week één dienst van 4 uur en soms een extra dienst als een collega uitvalt.
Claire is 71 en heeft een kleine AOW uitkering. Op een dag besluit zij een Burgerbaan te nemen en regelt dat met het de overheid en het hospice. Het hospice geeft elke maand aan de overheid door hoeveel uur Claire heeft gewerkt. Zij draait ca. 50 diensten per jaar dus Claire verdient daarmee bovenop haar AOW €1944 bruto per jaar, plus 8% vakantiegeld = €2100 per jaar.
Dat maakt voor haar leven een groot verschil. Zij kan nu wat beter eten, extra naar de kapper, haar kinderen en kleinkinderen vaker zien, en een kadootje kopen voor hun verjaardag. Netto betaalt de overheid dan €1350, voor het belonen van Claire voor haar waardevolle inzet van 200 uur voor stervenden en hun naasten.
Johan is 48 jaar, getrouwd en heeft twee tienerkinderen. Hij is al een tijdje werkloos en krijgt een bijstandsuitkering. Hij kan vrijwillig via een Burgerbaan 8 uur per week aan het werk als gastheer in een inloophuis en vier uur per week als coach op een sportvereniging.
Zijn bijstandsuitkering wordt gekort met het burgerloon, en blijft van kracht onder de voorwaarden dat hij zich voor die uren (24 per week) beschikbaar moet stellen voor werk, hij zijn CV actueel moet houden, en op sollicitatiegesprek gaan voor redelijk passend werk, en de baan aannemen als die wordt aangeboden. Johan is blij met het werk en deze regeling. Johan mag intussen bijklussen of starten als ZZP-er, zijn uitkering wordt dan ook gekort met inkomen uit die activiteiten.
Ook de overheid is blij omdat Johans zich nu 12 uur per week vrijwillig inzet voor de samenleving, omdat zijn uitkering daalt met 1/3e, en omdat de gemeente hem als werkende niet meer hoeft te begeleiden naar werk (slagingskans pakweg 3%); de overheid bespaart hiermee ongeveer €3000 per jaar aan interne en externe begeleidingskosten.
Johan, uitkeringsgerechtigde
POSITIEVE GEVOLGEN VOOR DE SAMENLEVING
MEER VRIJWILLIGERSWERK
Door de financiële druk op huishoudens wordt het voor steeds meer organisaties moeilijker om geschikte vrijwilligers te werven/vinden. Een Burgerbaan stimuleert met het burgerloon dat belangrijk vrijwilligerswerk wordt uitgevoerd en kan worden uitgebreid.
WERKGELEGENHEID VOOR IEDEREEN
De overheid maakt het met de Burgerbaan voor iedere burger mogelijk vrijwilligerswerk te doen en hiermee het inkomen zo nodig aan te vullen. Het draagt hiermee bij aan werkgelegenheid voor iedereen. Vrijwilligers doen hun werk gemiddeld 1 dagdeel per week.
JONGEREN BETREKKEN BIJ DE SAMENLEVING
De Burgerbaan stimuleert jongeren om zich maatschappelijk in te zetten, studenten kunnen met het burgerloon hun studieschuld verlagen; de Burgerbaan geeft werkervaring en betrekt jongeren bij de samenleving. Het burgerloon kent geen jeugdloon.
DE ECONOMIE PROFITEERT
Er wordt jaarlijks voor een half miljard uur aan vrijwilligerswerk verzet. Een deel daarvan in Burgerbanen kan voor de samenleving een stationair draaiende economische motor zijn: door de besteding van het burgerloon, en de terugkeer van het merendeel hiervan via belastingen in de schatkist.
VERLAGING VAN WERKDRUK
De Burgerbaan kan de werkdruk in vele sectoren verlagen. Op scholen door meer structurele ondersteuning zoals door getrainde vrijwillige klassenondersteuners, bij de politie door getrainde vrijwillige politie bij ordebewaking en in verpleeghuizen door vrijwilligers in de gemeenschapsruimtes.
LAGE KOSTEN
De kosten voor de Burgerbaan zijn feitelijk de inkoop door de overheid van structurele diensten ten behoeve van de samenleving, betaald door de samenleving (burger, bedrijfsleven en zo meer); de kosten zijn uiterst laag omdat de burgers zich inzetten voor het laagste wettelijke loon vanwege hun maatschappelijke betrokkenheid.
PVDA OMARMT MOTIE BURGERBAAN OP VERKIEZINGSCONGRES
In januari 2021 heeft de PvdA op het verkiezingscongres de Burgerbaan (motie 19) omarmt als complementair aan de basisbaan. Het Partijbestuur heeft dit als volgt toegelicht:
Het partijbestuur en Tweede Kamerfractie kunnen zich vinden in de strekking van deze motie. Het verkiezingsprogramma stelt voor om 100.000 publieke basisbanen te creëren. Het gaat dan om waardevol en nuttig werk, dat nu niet meer wordt gedaan of niet meer (financieel) wordt gewaardeerd. Denk daarbij aan functies als wijkhulp, beveiligers en speeltuinmedewerkers.
Regelmatig worden nu vrijwilligers ingezet voor dit soort werk. Naar de opvatting van de Kamerfractie zouden dit volwaardige banen moeten zijn. Bij een publieke basisbaan hoort een fatsoenlijk salaris: tenminste het minimumloon. Een uitkering – met alle bijkomende voorwaarden en verplichtingen - is dan niet meer nodig. Het voorstel voor de burgerbaan, zoals verwoord in de motie, sluit daarbij aan. De Tweede Kamerfractie heeft zich hier de afgelopen jaren voor ingezet, en zal daar ook mee doorgaan. Zie blz. 72 van de PVDA Congresbundel (Download, PDF)